Kunst en symboliek | Maitreya Instituut (2024)

De eerste eeuwen na de Boeddha

Boeddha Shakyamoeni leefde rond de zesde eeuw v. Chr., maar er zijn geen boeddhistische (kunst-) voorwerpen bekend van vóór de derde eeuw v. Chr.

De oudste archeologische vondsten (vooral uit steen gehouwen ornamenten), stammen uit de tijd van koning Ashoka (273-232 v. Chr.) die het boeddhisme tot staatsreligie uitriep.

Kort daarna begonnen mensen met het uithouwen van boeddhistische kloosters in de rotsen, waarbij ze veel kunst produceerden die door de eeuwen bewaard is gebleven. Mogelijk is het oudst bekende boeddhistische monument een stoepa.

De eerste afbeelding van de Boeddha in menselijke gedaante stammen uit de eerste eeuw v. Chr., daarvoor waren kunstwerken meestal symbolisch.

Verschijning van het Vadjrayana

Met de verschijning van het Vadjrayana (tantra) rond de vierde eeuw n. Chr., ontstond een ware explosie aan nieuwe kunst en symboliek. In tantra meditatie wordt namelijk visualisatie en verbeeldingskracht geoefend, en er verscheen een grote hoeveelheid afbeeldingen van boeddhavormen, rituele voorwerpen en symbolische objecten om deze beoefeningen te ondersteunen. Het Vadjrayana met al zijn kunstuitingen is vooral in het Tibetaans boeddhisme bewaard gebleven, en deels ook in de Japanse Shingon traditie.

Symbolen voor de Boeddha

De Boeddha wilde niet als persoon verheerlijkt worden, en was dus ook wars van afbeeldingen van hemzelf. In de vroege kunst werd de Boeddha dan ook alleen symbolisch afgebeeld, zoals met het Dharma-wiel en de Bodhi-boom, maar ook als voetafdrukken, een troon, een bedelnap of een leeuw.

Kunst en symboliek | Maitreya Instituut (1)Het Dharma-wiel (Dharmachakra in Sanskriet) symboliseert dat de Boeddha het wiel van de Dharma (leer van de Boeddha) draaide door les te geven. Het wiel heeft acht spaken, die het achtvoudige pad symboliseren, de drie draaiende elementen in het midden staan voor de Drie Juwelen:Boeddha, zijn leer (Dharma) en de spirituele gemeenschap (Sangha).
Het wiel kan ook in drie aspecten van de beoefening verdeeld worden: de as staat voor discipline, de spaken voor wijsheid, en de velg voor concentratie.

De Bodhi-boom refereert aan de boom waaronder de Boeddha de verlichting bereikte in Bodhgaya, India. Er bestond al een cultus van het aanbidden van bomen in het oude India, dus de ontwikkeling van de boom en een boomblad als symbool lag voor de hand. Een nakomeling van de oorspronkelijke Bodhi boom staat nog steeds op de plaats van de verlichting, en in Sri Lanka worden nakomelingen van deze Bodhi boom als heilige objecten beschouwd.

De troon is een referentie zowel aan de koninklijke afkomst van de Boeddha, als het idee van een spiritueel koningschap. Op oude stenen ornamenten vind je vaak de Bodhi-boom of het Dharma-wiel op de troon als symbool voor Boeddha.

Kunst en symboliek | Maitreya Instituut (2)De leeuw is niet alleen in India een symbool van kracht en koningschap. De leer van de Boeddha wordt soms ook wel eens de leeuwenbrul genoemd, uiteraard ook weer symbool van kracht en macht. Je vind ook vier leeuwen op pilaren die koning Ashoka op veel locaties plaatste, de leeuwen staan voor het verspreiden van de leer van de Boeddha in de vier windrichtingen.

Voetafdrukken van de Boeddha uit steen gehouwen of schilderingen symboliseren zijn lichamelijke aanwezigheid. Op deze voetafdrukken vind je vaak symbolen als het dharmawiel of swastika's.

De bedelnap wordt tot op de dag van vandaag gebruikt door veel monniken en nonnen bij hun dagelijkse bedelronde voor voedsel.

Zie meer over boeddhabeelden in Tibet.

Kunst en symboliek | Maitreya Instituut (3)

Enkele andere eeuwenoude symbolen

De Drie Juwelen staan voor de Boeddha, zijn leer (de Dharma), en de spirituele gemeenschap (Sangha), en worden - niet verassend - als drie juwelen afgebeeld.

Kunst en symboliek | Maitreya Instituut (4)Stoepa's zijn een soort monumenten die het lichaam, de spraak en de geest van de Boeddha symboliseren, maar vooral ook de verlichte geest van de Boeddha en het pad dat er naar leidt. Stoepa's (of Chortens in het Tibetaans) worden al gebouwd sinds de vroegste tijd in de boeddhistische geschiedenis. In de Tibetaanse traditie staan stoepa's vaak eerst op een troon. De meestal vierkante onderkant symboliseert (onder andere) de aarde, het ronde deel daarboven staat voor water, de conische piek staat voor vuur en de soort parasol bovenin voor lucht. De verschillende ringen van de piek staan voor de verschillende stadia van het pad naar boeddhaschap. Stoepa's zijn gevuld met mantra's, eventueel relikwieën van leraren en andere heilige objecten.
Zie meer over Stoepa's.

Kunst en symboliek | Maitreya Instituut (5)Herten zijn een referentie aan het Hertenpark in Sarnath waar de Boeddha zijn eerste les gaf. Er wordt gezegd dat het zo wonderbaarlijk en vredig was, dat zelfs de herten kwamen luisteren. In de Tibetaanse traditie vind je boven de kloosteringang vaak twee herten met een Dharma-wiel in hun midden, dit betekent dat zich in het klooster de complete collectie boeddhistische teksten van de zgn. Kangyur en Tengyur bevinden (soetra's, tantra's en hun belangrijkste commentaren).

De Swastika is een bekend symbool voor geluk in India. Jammer genoeg hergebruikten de Nazi's het als symbool, waardoor het in het Westen bijna het tegenovergestelde van geluk is gaan betekenen. (Voor Hindoes symboliseert de rechtsdraaiende swastika de zon, en een linksdraaiende staat voor de godin Kali en magie.)

Het levensrad is een afbeelding van de verschillende bestaanswerelden die naar verluidt al door de Boeddha zelf als illustratie werd gebruikt. In de as in het centrum vind je meestal drie dieren die de drie verstorende emoties uitbeelden: de haan voor gehechtheid, de slang voor woede en het varken voor onwetendheid. Deze emoties zijn de hoofdredenen waarom we steeds weer met leven, lijden en wedergeboorte worden geconfronteerd.
Tussen de zes spaken bevinden zich de zes bestaanswerelden van goden en half-goden, mensen, dieren, hongerige geesten en hellewezens. Zie ook Samsara: leven en sterven.
Op de velg van het wiel zijn de twaalf schakels van afhankelijk ontstaan afgebeeld. De schakels beelden het proces uit hoe onze negatieve emoties resulteren in de ervaring van problemen en ellende in de cyclus van het leven (Samsara).
Het wiel wordt vastgehouden door Yama, de heer van de dood, die heerst in alle bestaanswerelden.

De recente boeddhistische vlag

Kunst en symboliek | Maitreya Instituut (6)Deze vlag is in 1880ontworpen door de Amerikaan Colonel Henry Steele Olcott.
De vijf kleuren van de vlag symboliseren de kleuren van de aura die de boeddha uitstraalde toen hij de verlichting bereikte.
Blauw voor Liefdevolle vriendelijkheid, vrede en universele compassie.
Geel voor de Middenweg; het vermijden van extremen.
Rood voor de zegeningen van beoefening, wijsheid, deugdzaamheid, voorspoed en waardigheid.
Wit voor de zuiverheid van de Dharma die naar bevrijding leidt.
Oranje voor de Dharma, wijsheid.

Kunst en symboliek | Maitreya Instituut (2024)

FAQs

Wat zijn de drie juwelen van het boeddhisme? ›

Dit is een belangrijk boek voor iedereen die meer wil weten over het boeddhisme. De Boeddha leefde ca. 2500 jaar geleden en wordt als één van de grootste spirituele leraren beschouwd.

Wat is het heilige boek van het boeddhisme? ›

Eén heilig boek is er niet. Boeddha's leer werd eeuwenlang mondeling doorgegeven, met name door gezang. Voor het opschrijven van zijn ideeën, waarschijnlijk rond 200 voor Christus, werd in eerste instantie de oude Pali taal gebruikt. Het oudste geschrift van het boeddhisme, de pali canon, bestaat uit meerdere teksten.

Wat is een Dharmawiel? ›

Het wiel staat voor de door Boeddha ontwikkelde weg naar vrijheid via een 8-voudig pad. Het volgen van dat pad helpt bij het ontwikkelen van een kalme geest en bij het omgaan met de voortdurende veranderingen in het leven, zo is de gedachte. Het hart van het wiel toont 3 met elkaar verbonden vormen.

Wat is de belangrijkste god van het boeddhisme? ›

Voor boeddhisten is Boeddha een soort God. De Dalai Lama is net zo belangrijk als Boeddha, hij is de spirituele leider van Tibet. Zelfinzicht is belangrijk in het boeddhisme.

Is Boeddha de God van boeddhisme? ›

Boeddha wordt niet als (een) god beschouwd. Het boeddhisme kent wel goden, maar die zijn in de meeste stromingen niet zo belangrijk. Over het ontstaan van de aarde zegt de religie niets, er bestaat in het boeddhisme immers geen begin en geen eind. "Boeddha's hele theorie is te beschrijven op één A4'tje."

Wat betekent de lotusbloem in het boeddhisme? ›

De lotusbloem wordt veel gezien en gebruikt in het hindoeïsme en het boeddhisme, het is in deze culturen een heilige bloem die symbool staat voor puurheid, zuiverheid, je schoonheid, innerlijke groei en de verbinding met het universum.

Wat is de kern van het boeddhisme? ›

De oorspronkelijke naam van het boeddhisme is Boeddha-sasana, wat de leer van de Boeddha betekent. De kern van deze leer is het inzicht in het menselijk lijden en de weg om dit lijden op te heffen. De boeddhistische leer is in de loop der eeuwen steeds verder uitgebreid.

Wat is geluk volgens het boeddhisme? ›

Geluk is in het boeddhisme het zichzelf gelukkig of tevreden voelen, waarbij er geen lijden of ongelukkigheid aanwezig is. Geluk in het boeddhisme houdt ook in dat je vrede hebt met hoe het leven zich in het hier en nu presenteert.

Wie is de belangrijkste profeet van het boeddhisme? ›

500 Jaar voor Christus leefde er een prins: Siddharta Gautama. Hij ging op zoek naar het antwoord op de vraag waarom mensen lijden. Na lang mediteren vond hij het antwoord en vanaf dat moment noemde hij zichzelf Boeddha.

Hoe heette de grondlegger van het boeddhisme? ›

De grondlegger van het boeddhisme wordt geboren als prins Siddharta Gautama in het huidige Nepal. Hij wordt monnik en bereikt verlichting door 49 dagen te mediteren onder een boom.

Welke taal spreken ze in het boeddhisme? ›

Pali (Pāli: पाळि) is de taal die gebruikt wordt in de oude geschriften van het Theravada-boeddhisme. Deze taal is meer literair dan het Urdu. Ze gaat waarschijnlijk terug op een westelijke Prakrit.

Hoe weet ik wat mijn dharma is? ›

Iedereen heeft zijn eigen dharma, zijn eigen levenspad en zijn eigen doel in dit leven. Met dharma wordt bedoeld dat er voor iedereen een juist pad is om op die manier de wereld het beste van dienst te zijn. De manier waarop de term dharma wordt geïnterpreteerd is per cultuur en religie net even anders.

Wat is het verschil tussen dharma en karma? ›

Kortom, karma verwijst naar een eindeloze reeks acties en reacties. Welke acties goed zijn, zijn verkeerd, hangt af van je dharma, je plichten in het leven. Uw plichten, evenals uw keuzes, worden bepaald door karma uit het verleden en komen onvermijdelijk terug in het heden.

Wat is het verschil tussen de Sanata dharma en de dharma? ›

Sanātana dharma (Sanskriet: सनातन धर्म) wat 'eeuwige (tijdloos) dharma ' of 'eeuwige orde' betekent, is een alternatieve naam voor het hindoeïsme in het Sanskriet en wordt gebruikt naast de meer gebruikelijke hindoeïstische dharma, ook is het de levenswijze volgens het hindoeïsme of het hindoeïsme zelf.

Welke belangrijke elementen heb je bij het boeddhisme? ›

Boeddhisten geloven dat men bevrijd kan worden uit de cirkel van wedergeboortes door het volgen van de door de Boeddha onderwezen middenweg. De belangrijkste aspecten van deze middenweg zijn het uitbannen van alle materiële verlangens, het zich ethisch gedragen, en het ontwikkelen van de geest.

Wat is het belangrijkste gebouw van het boeddhisme? ›

Een stoepa of stupa is een boeddhistisch bouwwerk dat de relieken van een boeddhistische heilige bevat. Een stoepa is van oorsprong een massief rond gebouw op een vierkante verhoging. Stoepa's zijn in grote delen van het zuiden en oosten van Azië te vinden.

Wat is Dharma in het boeddhisme? ›

De betekenis

Dharma is een belangrijk begrip in het hindoeïsme, boeddhisme en de yoga en duidt op de universele wetten van de natuur, orde in de maatschappij en het volgen van je levenspad of overgeven aan het lot. Wanneer je leeft volgens je dharma, leef je in harmonie met de menselijke natuur.

Hoeveel soorten boeddhisme zijn er? ›

De huidige drie boeddhistische hoofdstromingen zijn het Theravada, Mahayana en Vajrayana.

Top Articles
Latest Posts
Article information

Author: Lilliana Bartoletti

Last Updated:

Views: 6227

Rating: 4.2 / 5 (73 voted)

Reviews: 80% of readers found this page helpful

Author information

Name: Lilliana Bartoletti

Birthday: 1999-11-18

Address: 58866 Tricia Spurs, North Melvinberg, HI 91346-3774

Phone: +50616620367928

Job: Real-Estate Liaison

Hobby: Graffiti, Astronomy, Handball, Magic, Origami, Fashion, Foreign language learning

Introduction: My name is Lilliana Bartoletti, I am a adventurous, pleasant, shiny, beautiful, handsome, zealous, tasty person who loves writing and wants to share my knowledge and understanding with you.